عقب‌زدگی زانو یا ژنو رکورواتوم (Genu Recurvatum) یک ناهنجاری است که در آن مفصل زانو بیشتر از دامنه حرکتی طبیعی خود به عقب خم می‌شود و می‌تواند به مشکلاتی همچون بی‌ثباتی و درد زانو منجر شود. این عارضه که می‌تواند ناشی از عوامل ارثی یا آسیب‌های ساختاری زانو باشد، معمولاً از اولین قدم‌های کودک قابل تشخیص است. انتخاب روش درمان به شدت عارضه و وضعیت جسمی کودک بستگی دارد و ممکن است در مواردی نیاز به جراحی داشته باشد. در ادامه بیشتر با عقب زدگی زانو در در کودکان و راه‌های درمان این عارضه آشنا میشویم.
عقب زدگی زانو در کودکان چیست؟
عقب‌زدگی زانو یا ژنو رکورواتوم، یک اختلال در مفصل زانو است که در آن زانو به جای حالت طبیعی، به سمت عقب خم می‌شود. این بدشکلی در محل اتصال استخوان ران و درشت‌نی (مفصل تیبیوفمورال) رخ می‌دهد و موجب می‌شود ساق پا در حالت ایستاده نسبت به ران به عقب متمایل باشد. عقب‌زدگی زانو می‌تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد و در صورت عدم درمان، منجر به درد زانو و آرتروز در آینده شود. این عارضه بیشتر در دختران و افرادی که رباط‌های شلی دارند مشاهده می‌شود.
علائم عقب زدگی زانو در کودکان
عقب‌زدگی زانو در کودکان می‌تواند با علائمی همراه باشد که تشخیص زودهنگام آن برای شروع درمان بسیار مهم است. برخی از شایع‌ترین علائم عبارتند از:
- درد در ناحیه داخلی پا یا پشت زانو
- الگوی نادرست راه رفتن
- ضعف در کنترل حرکات جلوی زانو
- حس نیشگون گرفتگی در قسمت جلویی زانو
- اختلال در انجام فعالیت‌های استقامتی
- کشیدگی بیش از حد پشت زانو
- حس فشردگی در قسمت جلویی مفصل زانو
- کاهش تحرک و خشکی مفصل زانو
- بی‌ثباتی مفصل و مشکل در تحمل وزن
- انحنای زانو به سمت عقب در حالت ایستاده
- ورم و کبودی ناحیه زانو (کمتر شایع)
دلایل عقب زدگی زانو در کودکان
از دلایل عقب زدگی زانو در کودکان به می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- شلی رباط‌ها: شایع‌ترین علت عقب‌زدگی زانو در کودکان، شلی رباط‌های اطراف زانو است. این حالت معمولاً با افزایش سن بهبود می‌یابد اما می‌تواند منجر به عوارضی شود.
- اختلالات عصبی عضلانی: بیماری‌هایی مانند فلج مغزی و دیستروفی عضلانی می‌توانند بر کنترل عضلات زانو تأثیر گذاشته و باعث عقب‌زدگی شوند.
- اختلاف طول پاها: تفاوت در طول پاها می‌تواند به ایجاد فشار نامتقارن بر روی مفاصل زانو و در نتیجه عقب‌زدگی منجر شود.
- نقص‌های مادرزادی: برخی از کودکان با نقص‌های مادرزادی در ساختار استخوان‌ها یا مفاصل زانو متولد می‌شوند که می‌تواند باعث عقب‌زدگی شود.
- آسیب‌های زانو: آسیب‌هایی مانند پارگی رباط صلیبی قدامی یا سایر آسیب‌های مفصلی می‌توانند به بی‌ثباتی زانو و در نتیجه عقب‌زدگی منجر شوند.
- ضعف عضلانی: ضعف عضلات اطراف زانو، به‌ویژه عضلات چهارسر ران، می‌تواند باعث عدم ثبات زانو و عقب‌زدگی شود.
- اختلالات بافت همبند: برخی بیماری‌های بافت همبند می‌توانند بر استحکام رباط‌ها و تاندون‌ها تأثیر گذاشته و باعث شلی مفصل زانو شوند.
تشخیص عقب زدگی زانو در کودکان
تشخیص دقیق عقب‌زدگی زانو در کودکان نیازمند بررسی دقیق وضعیت کلی کودک توسط بهترین متخصص ارتوپدی کودکان است. این بررسی شامل ارزیابی عضلات چهارسر ران، عضله سولئوس، مفصل مچ پا، مفصل لگنی کمری و اندازه‌گیری میزان اکستانسیون زانو است. در برخی موارد، ممکن است پزشک برای تشخیص قطعی‌تر و تعیین میزان انحراف، درخواست عکس‌برداری با اشعه ایکس، ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن کند.
درمان عقب زدگی زانو در کودکان
عقب‌زدگی زانو (Genu Recurvatum) به وضعیت غیرطبیعی زانو اشاره دارد که در آن زانو به سمت عقب خم می‌شود. درمان این عارضه بسته به نوع و شدت آن متفاوت است و شامل روش‌های زیر می‌شود:
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از روش‌های اصلی در درمان عقب‌زدگی زانو در کودکان است. پزشکان معمولاً با تمرکز بر تقویت عضلات چهار سر ران، سعی در جبران ضعف‌های موجود دارند. این درمان شامل آموزش‌های حرکتی به منظور بهبود تعادل و کنترل حرکات اندام‌ها نیز می‌شود. همچنین، تکنیک‌های اصلاح عدم تعادل عضلانی و تمرینات حس عمقی به بیمار کمک می‌کند تا به درک بهتری از حرکات و وضعیت بدن خود دست یابد.
بریس برای عقب‌زدگی زانو
ارتز یا بریس از بازشدن بیش از حد زانو جلوگیری می‌کند و به تثبیت پا کمک می‌کند. در نتیجه، کودک می‌تواند الگوی راه رفتن صحیح‌تری داشته باشد و از کشیدگی بافت‌های نرم پشت زانو جلوگیری شود. این بریس‌ها معمولاً به صورت سه‌نقطه‌فشار طراحی شده‌اند و با کنترل حرکات زانو، امکان فعالیت‌های روزمره و حرکات هماهنگ‌تر را برای کودک فراهم می‌آورند.
کفی طبی و کفش مخصوص
کفی‌های طبی به تثبیت پا و محدود کردن حرکات غیرطبیعی مفصل زانو کمک می‌کنند. این کفی‌ها باید سبک و راحت باشند و در مواردی که عقب‌زدگی زانو موجب فاصله‌گرفتن پاشنه از زمین شده، کفش‌هایی با کفی مناسب می‌توانند این فاصله را جبران کنند.
جراحی برای درمان عقب زدگی زانو
در موارد شدیدتر، پزشکان ممکن است جراحی را به عنوان گزینه‌ای برای درمان پیشنهاد دهند. جراحی استئوتومی پروگزیمال تیبیا می‌تواند به بهبود عملکرد زانو کمک کند و به اصلاح انحرافات موجود بپردازد. همچنین، در مواردی که آسیب‌های رباطی وجود دارد، جراحی آرتروسکوپی زانو به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند.
روش‌های اولیه و مراقبت
در برخی موارد، به ویژه در کودکان زیر ۷ سال، نظارت دقیق بر شرایط زانو می‌تواند از تشدید وضعیت جلوگیری کند. استراحت، استفاده از یخ برای کاهش درد و تورم، و استفاده از باندهای کشی برای محدود کردن حرکات غیرطبیعی از جمله مراقبت‌های اولیه هستند.
در نهایت، هدف از تمامی این درمان‌ها، کمک به بهبود عملکرد زانو و جلوگیری از بروز مشکلات بیشتر در آینده است. ورزش برای عقب زدگی زانو در کودکان و استفاده از وسایل کمکی، به همراه مراقبت‌های درست، می‌تواند تاثیر چشم‌گیری در بهبود عقب‌زدگی زانو داشته باشد.
