در رفتگی زانو اغلب بعد از یک ضربه شدید یا حادثه‌ای مثل تصادف، زمین‌خوردن و یا پیچ‌خوردگی ناگهانی اتفاق می‌افتد. در این شرایط، استخوان ران و ساق از موقعیت طبیعی خود خارج می‌شوند و تعادل ساختاری زانو به هم میریزد.
این آسیب با دررفتگی کشکک تفاوت دارد، چون کل مفصل زانو را درگیر می‌کند. علائم در رفتگی زانو شامل درد شدید، تغییر شکل مفصل و یا ناتوانی در ایستادن و بی‌حسی در پا می‌شوند. این عارضه از طریق جراحی، فیزیوتراپی، گچ گرفتن و یا جا انداختن زانوی در رفته درمان می‌شود.
در رفتگی زانو چیست؟
در رفتگی زانو یکی از آسیب‌های شدید و دردناک مفصل زانو است که طی آن استخوان ران و ساق پا از حالت طبیعی‌شان خارج می‌شوند. به این ترتیب، تماس بین این دو استخوان از بین می‌رود و زانو از راستای اصلی خود منحرف می‌شود. اکثر مواقع، این اتفاق بعد از یک ضربه خیلی شدید رخ می‌دهد؛ ضربه‌ای که رباط‌های زانو را پاره کرده و ثبات مفصل را به‌طور کامل از بین می‌برد. در نتیجه، استخوان‌ها بدون هیچ اتصال محکمی، جابه‌جا می‌شوند.
این آسیب با دررفتگی کشکک زانو تفاوت دارد. موقع دررفتگی کشکک، فقط کاسه زانو از جای خودش خارج می‌شود، اما در دررفتگی کامل زانو، کل مفصل درگیر می‌شود.
بیشتر بخوانید: دررفتگی مچ پا در کودکان و بزرگسالان
آشنایی با علائم در رفتگی زانو ؛ از درد شدید تا ناتوانی در حرکت
در رفتگی زانو با علائم مشخص و شدیدی همراه است که معمولا بلافاصله بعد از آسیب ظاهر می‌شوند. اولین نشانه، احساس درد بسیار شدید در مفصل زانو است؛ دردی که با زانودرد‌های معمولی تفاوت زیادی دارد و اجازه حرکت‌دادن یا صاف‌کردن زانو را نمی‌دهد. این درد گاهی با صدایی شبیه شکستن یا ترکیدن همراه است که در لحظه آسیب شنیده می‌شود.
سایر علائم این عارضه عبارتند از:
- تورم سریع و قابل‌توجه در اطراف مفصل زانو
- تغییر شکل ظاهری زانو و جابه‌جا شدن واضح ساختار مفصل
- ناپایداری مفصل و احساس شل‌شدن یا لغزیدن زانو
- دشواری در ایستادن یا راه‌رفتن روی زانوی آسیب‌دیده
- محدود شدن دامنه حرکتی زانو و ناتوانی در صاف‌کردن پا
- بروز کبودی یا خونریزی در ناحیه‌ی زانو
- بی‌حسی یا ضعف در پا به دلیل فشار بر اعصاب و رگ‌های اطراف زانو
- ناتوانی در انجام فعالیت‌های عادی و ورزشی
- احساس فشار یا سنگینی در ساق پا در اثر اختلال در خون‌رسانی
چه عواملی باعث در رفتگی مفصل زانو می‌شوند؟
این عارضه معمولا بعد از یک آسیب شدید مثل زمین خوردن، تصادف یا ضربه مستقیم به زانو اتفاق می‌افتد. چنین حوادثی باعث می‌شوند کشکک زانو به همراه مفاصل زانو از جایشان خارج و جابه‌جا شوند. پیچ‌خوردگی ناگهانی زانو موقع هنگام فعالیت یا ورزش هم جزء رایج‌ترین علل در رفتگی زانو هستند.
از این گذشته، برخی ویژگی‌های فردی نیز زانو را مستعد آسیب می‌کنند. افرادی که قد بلندی دارند، چاق هستند یا عضلات زانویشان ضعیف است، بیشتر در معرض دررفتگی این ناحیه قرار دارند. سابقه خانوادگی هم در افزایش احتمال این عارضه نقش مهمی دارد.
علاوه بر همه این‌ها، بیماری‌هایی مثل آرتریت، تومور‌های استخوانی، عفونت مفصل زانو و حتی شکستگی ناشی از فشار زیاد روی استخوان‌ها نیز زمینه را برای آسیب‌های مفصل زانو و از جمله در رفتگی فراهم می‌کنند. این بیماری‌ها مفصل زانو را تضعیف کرده و باعث ناپایداری در ساختار آن می‌شوند.
چطور در رفتگی مفصل زانو را تشخیص می‌دهند؟
تشخیص دررفتگی مفصل زانو فقط با معاینه و بررسی‌های تخصصی توسط بهترین متخصص ارتوپد در کودکان و بزرگسالان انجام می‌شود. پزشک ابتدا با بررسی دقیق بافت‌های اطراف، اعصاب و رگ‌های خونی، میزان آسیب به رباط‌های قدامی و خلفی را ارزیابی می‌کند. سپس برای بررسی وضعیت استخوان‌ها، تصویربرداری با اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن تجویز می‌شود. در صورتی که نیاز به ارزیابی دقیق‌تر بافت‌های نرم مانند غضروف‌ها و تاندون‌ها باشد، پزشک MRI را تجویز می‌کند.
در مواردی که رگ‌های زانو آسیب دیده باشند، پزشک از سی‌تی آنژیوگرافی برای بررسی عروق خونی اطراف زانو استفاده می‌کند. اگر کشکک زانو به‌طور خودکار به جای خود بازگشت (در رفتگی گذرا)، پزشک با تجویز آزمایشات تصویربرداری لازم، به ارزیابی سایر آسیب‌های احتمالی می‌پردازد.
درمان در رفتگی زانو ؛ روش‌های درمانی برای بازگشت به حالت طبیعی
بسته به شدت آسیب زانو، پزشک از روش‌های مختلفی برای درمان استفاده می‌کند. مدت زمان بهبودی در رفتگی مفصل زانو نیز بسته به شدت آسیب متغیر است. در صورتی که آسیب شدید باشد و نیاز به جراحی وجود داشته باشد، دوره بهبودی معمولا بین ۶ هفته تا ۳ ماه طول می‌کشد. در موارد جزئی، با استفاده از فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی، بهبودی در زمان کمتری حاصل می‌شود.
- عمل جراحی: اگر آسیب وارده به به استخوان‌ها، غضروف‌ها یا رباط‌های زانو شدید باشد، پزشک از جراحی برای ترمیم این آسیب استفاده می‌کند. در صورت دررفتگی مکرر کشکک یا ناپایداری مزمن کشکک نیز معمولا عمل جراحی به کار گرفته می‌شود.
- گچ گرفتن زانو: برای جلوگیری از حرکت زانو و ثابت نگه داشتن آن، معمولا زانو گچ گرفته می‌شود. این کار به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند و جلوی آسیب‌های بیشتر را می‌گیرد.
- توان‌بخشی و فیزیوتراپی: فیزیوتراپی و توان‌بخشی برای تقویت عضلات و بهبود دامنه حرکت زانو بعد از جراحی یا جا انداختن زانو ضروری است. تمرینات اصلاحی و استفاده از عصا برای راه رفتن به تدریج انجام می‌شود تا مفصل به تثبیت برسد.
- جا انداختن در رفتگی زانو : در این روش، با استفاده از فشار ملایم و حرکت دادن پا، کشکک زانو به وضعیت طبیعی خود باز می‌گردد. بعد از این کار، زانو با زانوبند بسته شده و درد با مسکن‌ها کنترل می‌شود.
- درمان‌های خانگی: مصرف مسکن‌هایی مثل ایبوپروفن در کاهش زانو درد و التهاب آن موثرند. بی‌حرکت نگه داشته زانو با بالشتک، بالا نگه داشتن آن و استفاده از کمپرس یخ نیز تورم ناشی از آسیب را کم می‌کنند.
اهمیت مراجعه به پزشک متخصص برای درمان در رفتگی زانو
مفصل زانو یکی از کلیدی‌ترین مفاصل بدن است که نقش مهمی در ایستادن، راه رفتن، دویدن و حتی نشستن ایفا می‌کند؛ به همین دلیل است که کوچک‌ترین آسیب در این عضو، تعادل و عملکرد طبیعی بدن را مختل می‌نماید. اگر دررفتگی زانو به‌موقع درمان نشود، آسیب‌های جدی‌تری به رباط‌ها، غضروف‌ها و اعصاب وارد می‌کند و روند بازگشت به حالت عادی را سخت‌تر می‌سازد.
در چنین شرایطی، فقط بهترین متخصص ارتوپدی صلاحیت بررسی و درمان این عارضه را دارد. معاینه‌های خودسرانه در منزل یا تلاش برای جا انداختن زانو بدون دانش کافی، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به‌جای می‌گذارد.
در این زمینه، دکتر محمدمهدی ابراهیمی‌نسب، متخصص ارتوپدی و عضو هیئت علمی بیمارستان امام خمینی دانشگاه علوم پزشکی تهران، یکی از پزشکان برجسته و باتجربه کشور هستند که در حوزه درمان آسیب‌های زانو به‌ویژه دررفتگی، تخصص بالایی دارند. دانش بالا، سابقه درخشان و اخلاق حرفه‌ای آقای دکتر ابراهیمی نسب شما را مطمئن می‌سازد که روند درمانتان را به بهترین شکل و با تحمل کمترین عارضه جانبی طی کنید.
توصیه‌های نهایی
دررفتگی مفصل زانو از جمله آسیب‌هایی است که نیاز به تشخیص سریع و درمان اصولی دارد. پزشک متخصص برای ارزیابی دقیق مفصل، از روش‌هایی مثل معاینه بالینی، تصویربرداری با اشعه ایکس، MRI و در برخی موارد سی‌تی آنژیوگرافی استفاده می‌کند تا میزان آسیب به استخوان‌ها، رباط‌ها، اعصاب یا رگ‌های خونی را مشخص کند.
با تشخیص درست، روند درمان با جا انداختن مفصل، گچ‌گیری، فیزیوتراپی یا جراحی آغاز می‌شود. مراجعه به موقع به متخصص ارتوپدی، شانس بهبودی کامل و بازگشت هر چه سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.
