کمبود هورمون رشد در کودکان می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی مختلف مثل کوتاهی قد شود. از این رو اقدام به موقع برای درمان و جلوگیری از چنین مشکلاتی بسیار دارای اهمیت است. همچنین در برخی از مواقع سن درمان کمبود هورمون رشد می‌گذرد که در این صورت می‌توان از درمان‌هایی مانند عمل افزایش قد استفاده کرد که در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم.
علت کمبود هورمون رشد در کودکان چیست؟
غده هیپوفیز در پایه مغز قرار دارد. این غده تعادل هورمون های بدن را کنترل می کند. همچنین هورمون رشد تولید می کند. این هورمون باعث رشد کودک می شود. کمبود هورمون رشد ممکن است در بدو تولد وجود داشته باشد. کمبود هورمون رشد ممکن است نتیجه یک مشکل پزشکی باشد. آسیب مغزی شدید می‌تواند باعث کمبود هورمون رشد نیز شود.
کودکانی که دارای نقایص فیزیکی صورت و جمجمه هستند، مانند شکاف لب یا شکاف کام، احتمالا سطح هورمون رشد در آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. بیشتر اوقات علت کمبود هورمون رشد ناشناخته است. اما به طور کلی علت کمبود هورمون رشد در کودکان به شرح زیر است:
- اختلالات هیپوتالاموس و هیپوفیز
- علل ژنتیکی
- تومورهای مغز مانند کرانیوفارنژیوم
- ضربه به سر
- کمبود مادرزادی هورمون رشد
- عدم نشان دادن حساسیت به هورمون رشد
علائم کمبود هورمون رشد در کودکان چیست؟
رشد آهسته احتمال دارد ابتدا در دوران نوزادی مشاهده شود و تا دوران کودکی ادامه یابد. پزشک کودک شما اغلب منحنی رشد کودک را بر روی نمودار رشد ترسیم می کند. کودکان مبتلا به کمبود هورمون رشد سرعت رشد آهسته یا ثابتی دارند. رشد آهسته ممکن است تا زمانی که کودک 2 یا 3 ساله نشده است ظاهر نشود.
قد کودک بسیار کوتاهتر از اکثر کودکان هم سن و جنس است. کودک همچنان تناسب بدنی طبیعی خواهد داشت، اما ممکن است چاق باشد. صورت کودک اغلب کوچکتر از سایر کودکان همسن به نظر می رسد. همچنین کودک در بیشتر موارد هوش طبیعی خواهد داشت. در کودکان بزرگتر، بسته به علت، بلوغ ممکن است دیرتر اتفاق بیفتد یا اصلاً رخ ندهد. به طور کلی علائم کمبود رشد در کودکان به شرح زیر است:
- کوتاهی قد
- کندی رشد
- تأخیر در بلوغ جنسی
- چاقی
- خستگی و کاهش انرژی
- اختلالات خواب
معاینات و تست های لازم برای تشخیص کمبود هورمون رشد
معاینه فیزیکی، از جمله وزن، قد و تناسب بدن، نشانه هایی از کندی رشد را نشان می دهد. کودک از منحنی های رشد طبیعی پیروی نمی کند. رادیوگرافی دست می تواند سن استخوان را تعیین کند. به طور معمول، اندازه و شکل استخوان ها با رشد فرد تغییر می کند. این تغییرات را می توان در عکس اشعه ایکس مشاهده کرد و اغلب با بزرگتر شدن کودک از یک الگو پیروی می کند. آزمایش اغلب پس از بررسی سایر علل رشد ضعیف توسط پزشک انجام می شود. آزمایشاتی که ممکن است انجام شود عبارتند از:
- آزمایش دقیق کمبود هورمون رشد شامل آزمایش تحریک است. این آزمایش چندین ساعت طول می کشد.
- ام آر آی سر می تواند هیپوتالاموس و غدد هیپوفیز را نشان دهد.
- ممکن است آزمایش‌هایی برای اندازه گیری سایر سطوح هورمونی انجام شود، زیرا کمبود هورمون رشد احتمال دارد تنها مشکل نباشد.
درمان کمبود هورمون رشد در کودکان
درمان شامل تزریق هورمون رشد در خانه است. واکسن ها اغلب یک بار در روز تزریق می شوند. درمان با هورمون رشد طولانی مدت است و اغلب چندین سال طول می کشد. در طول این مدت، کودک باید به طور منظم توسط پزشک خود معاینه شود تا مطمئن شود که درمان موثر است. در صورت نیاز، پزشک دوز دارو را تغییر می دهد.
عوارض درمان با هورمون رشد
عوارض جانبی جدی درمان با هورمون رشد نادر است. عوارض جانبی رایج عبارتند از:
- سردرد
- احتباس مایع
- دردهای عضلانی و مفاصل
- لغزش استخوان های لگن
درمان بهترین سن درمان کمبود هورمون رشد
هرچه این بیماری زودتر درمان شود، شانس رشد کودک به قد تقریباً طبیعی بزرگسالان بیشتر است. بسیاری از کودکان در طول سال اول 4 اینچ یا بیشتر (حدود 10 سانتی متر) و در طی 2 سال 3 اینچ یا بیشتر (حدود 7.6 سانتی متر) اضافه می کنند. سپس سرعت رشد به آرامی کاهش می یابد. درمان با هورمون رشد برای همه کودکان کارساز نیست. در صورت عدم درمان، کمبود هورمون رشد ممکن است منجر به کوتاهی قد و بلوغ تاخیری شود.
کمبود هورمون رشد می تواند با کمبود سایر هورمون ها و مشکلات دیگر رخ دهد که شامل موارد زیر است:
- تولید هورمون های تیروئید
- تعادل آب در بدن
- تولید هورمون های جنسی مردانه و زنانه
- غدد فوق کلیوی و تولید کورتیزول، DHEA و سایر هورمون ها در آن‌ها
جلوگیری از کوتاهی قد به دلیل کمبود هورمون رشد
اکثر موارد قابل پیشگیری نیستند. در هر چکاپ، نمودار رشد کودک خود را با پزشک کودک خود مرور کنید. اگر در مورد سرعت رشد فرزندتان نگرانی وجود دارد، ارزیابی توسط متخصص توصیه می شود.
درمان کوتاهی قد با عمل افزایش قد
درمان کمبود هورمون رشد می‌تواند در یک بازه سنی موفقیت آمیز باشد، اما زمانیکه کودک به سنی می‌رسد که صفحات رشدی بسته شده اند، نمی‌توان برای آن درمانی ارائه داد. اما برای افرادی که از کوتاهی قد رنج می‌برند می‌توان گزینه دیگری را پیشنهاد داد که به درمان کوتاهی قد کمک خواهد کرد. عمل افزایش قد می‌تواند گزینه مناسبی برای این افراد باشد.
اما توجه داشته باشید که قبل از انجام هرگونه جراحی، تمامی مسائل و دغدغه های خود را با پزشک مطرح کنید. برخی از افراد با وجود آنکه کوتاهی قد آن‌ها قابل چشم پوشی است و حداقل قد یک فرد بزرگسال را دارند اما باز هم از کمبود اعتماد به نفس در جامعه رنج می‌برند. در این مواقع صحبت با ک رواندرمانگر نیز می‌تواند کمک کننده باشد. در صورتی که دریافت مشاوره موفقیت آمیز نبود، می‌توانید اقدام به عمل جراحی افزایش قد کنید.
