کج گذاشتن پا به سمت بیرون، وضعیتی است که در آن انگشتان پای کودک به جای قرارگیری مستقیم رو به جلو، به سمت خارج متمایل می‌شوند. این حالت که اغلب به “راه رفتن اردکی” نیز معروف است، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و بر نحوه راه رفتن و تعادل کودک تأثیرگذار باشد. ارزیابی دقیق راه رفتن کودک توسط متخصصین می‌تواند به تشخیص علت اصلی این مشکل و برنامه‌ریزی درمان مناسب کمک کند.
کج گذاشتن پا به سمت بیرون
انحراف پا به سمت خارج یا راه رفتن اردکی (Waddling gait)، وضعیتی است که در آن پاها به جای قرارگیری مستقیم به سمت جلو، به سمت خارج چرخیده اند. این عارضه معمولاً در کودکان مشاهده می شود و در بسیاری از موارد با رشد کودک به طور خود به خود برطرف می گردد. با این حال، در برخی موارد، انحراف پا به سمت خارج ممکن است به دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، مشکلات ساختاری در پا یا لگن، ضعف عضلانی یا عادات حرکتی نادرست ایجاد شود و نیاز به مداخله درمانی داشته باشد.
علائم پای اردکی
برخی از نشانه های پای اردکی در کودکان عبارتند از:
- کودک هنگام راه رفتن، پاهای خود را به سمت بیرون می‌چرخاند و شبیه اردک راه می‌رود.
- هنگام ایستادن، انگشتان پا به جای اینکه به جلو اشاره کنند، به سمت بیرون چرخیده هستند.
- به دلیل چرخش پا، لبه خارجی کفش زودتر ساییده می‌شود.
- در برخی موارد، کودکان مبتلا به پای اردکی ممکن است در نواحی مانند زانو، لگن یا پا احساس درد کنند. این درد ممکن است هنگام فعالیت بدنی تشدید شود.
- در موارد شدید، پای اردکی می‌تواند باعث لنگیدن کودک شود.
علت کج گذاشتن پا به سمت بیرون چیست؟
انحراف پا به سمت بیرون می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
علل شایع در کودکان:
- نحوه قرارگیری جنین در رحم می‌تواند بر شکل‌گیری مفصل ران و پاها تأثیر بگذارد.
- صافی کف پا می‌تواند به چرخش پا به سمت بیرون منجر شود.
- برخی اختلالات مانند فلج مغزی یا بیماری‌های استخوانی می‌توانند باعث این مشکل شوند.
- لغزش اپی فیز سر استخوان ران که در نوجوانان رخ می‌دهد و باعث می‌شود سر استخوان ران از جای خود خارج شود.
- عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی این مشکل می‌تواند نقش مهمی داشته باشد.
علل شایع در بزرگسالان:
- آسیب به مفاصل، عضلات یا اعصاب پا می‌تواند باعث تغییر در نحوه راه رفتن شود.
- ایستادن یا نشستن طولانی مدت در وضعیت نامناسب می‌تواند به تدریج باعث تغییر در ساختار اسکلتی عضلانی شود.
- سفتی عضلات لگن و ران می‌تواند باعث چرخش پا به سمت بیرون شود.
- شیب قدامی لگن باعث کشیدگی عضلات جلوی لگن و کوتاه شدن عضلات پشت لگن می‌شود که به نوبه خود باعث چرخش پا به سمت بیرون می‌شود.
پای اردکی در کودکان نوپا
پای اردکی در کودکان نوپا، به‌ویژه زیر ۳ سال، عموماً یک پدیده طبیعی است. در این سن، کودکان هنگام یادگیری راه‌رفتن، پاهای خود را از هم باز کرده و سرپنجه‌ها را به سمت بیرون می‌چرخانند تا تعادل خود را حفظ کنند. اما اگر این حالت در کودکان بالای ۳ سال ادامه پیدا کند، نیاز به مشورت با متخصص حرکات اصلاحی است، زیرا می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات جدی‌تری باشد.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کنیم؟
در بیشتر موارد، اگر هنگام راه رفتن متوجه چرخش خفیف پاها به سمت بیرون شدید، جای نگرانی نیست. اما اگر این حالت بر فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارد و به مرور زمان اصلاح نشود، لازم است به متخصص حرکات اصلاحی مراجعه کنید. در سنین بالای سه سال، پای اردکی به عنوان یک ناهنجاری حرکتی شناخته می‌شود که می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند درد زانو و کمر، آسیب‌دیدگی مچ پا و صافی شدید کف پا شود. این وضعیت ممکن است فشار اضافی بر مفاصل و رباط‌ها وارد کند و خطر بروز عوارضی همچون التهاب فاسیای کف پا را افزایش دهد.
در اکثر کودکان، این انحراف تا سن شش تا هشت سالگی به‌طور طبیعی اصلاح می‌شود؛ اما در صورت بروز علائمی مانند لنگیدن هنگام دویدن یا راه‌رفتن، درد مداوم در پاها، لگن یا کشاله ران، عدم تعادل یا ناتوانی در حرکت، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید، زیرا این موارد می‌تواند نشانه لغزش سر استخوان ران یا مشکلات جدی‌تر باشد.
تشخیص و درمان پای اردکی
برای تشخیص پای اردکی، بهترین متخصص ارتوپد معاینه فیزیکی کاملی از کودک انجام می‌دهد. این معاینه شامل بررسی راه رفتن، وضعیت پاها و مفاصل، و انجام آزمایشات عصبی است. در برخی موارد، ممکن است برای بررسی دقیق‌تر ساختار استخوان‌ها و مفاصل، از رادیوگرافی (اشعه ایکس) استفاده شود.
درمان پای اردکی به علت اصلی، شدت مشکل و سن کودک بستگی دارد. برخی از روش‌های درمانی رایج عبارتند از:
- فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی به تقویت عضلات، بهبود تعادل و اصلاح الگوی راه رفتن کمک می‌کند.
- ارتز (کفی طبی): استفاده از ارتزهای سفارشی می‌تواند به حمایت از پا و اصلاح موقعیت آن کمک کند.
- بریس: در برخی موارد، بریس برای ثابت نگه داشتن پا در موقعیت صحیح استفاده می‌شود.
- جراحی: در موارد شدید و زمانی که سایر درمان‌ها موثر نباشند، ممکن است جراحی برای اصلاح ناهنجاری‌های ساختاری استخوان‌ها یا مفاصل لازم باشد.
جمع بندی
کج گذاشتن پا به سمت بیرون، که به‌عنوان راه رفتن اردکی شناخته می‌شود، در بسیاری از کودکان نوپا طبیعی است و معمولاً با گذر زمان برطرف می‌شود. اما اگر این وضعیت در سنین بالاتر ادامه یابد و باعث بروز مشکلاتی مانند درد یا عدم تعادل شود، ضروری است که اقدامات درمانی انجام شود. اگر درمان‌ها غیر جراحی موفقیت‌آمیز نبود و کودک به سن ۱۰ سالگی رسید، ممکن است نیاز به جراحی ارتوپدی باشد. برای ارزیابی پیشرفت درمان، والدین می‌توانند به طور منظم از راه رفتن کودک خود فیلم بگیرند و این فیلم‌ها را با کاردرمانگر به اشتراک بگذارند. این روش، به کاردرمانگر کمک می‌کند تا تغییرات ایجاد شده را بهتر ارزیابی کرده و برنامه درمانی را متناسب با نیازهای کودک تنظیم کند.
