تورتیکولی در کودکان با چرخش و خم شدن سر و گردن به یک سمت قابل تشخیص است، این عارضه در بین کودکان و همچنین برخی از بزرگسالان دیده می‌شود، تورتیکولی در کودکان علایم و نشانه‌های خاصی دارد که به تشخیص آن کمک خواهد کرد، با تشخیص به موقع و بررسی علل وقوع آن می‌توان از روش‌های درمانی کارآمد برای بهبود این عارضه استفاده کرد، پیگیری دقیق روند درمان یکی از مهمترین فاکتورها در نتیجه‌گیری بهتر و درمان کامل کودک است.
تورتیکولی در کودکان چیست؟
تورتیکولی (Torticollis) از دو کلمه لاتین “tortus” به معنی پیچ خورده و کلمه “collum” به معنای گردن گرفته شده است، تورتیکولی که تحت عنوان کج گردنی یا گردن پیچ خورده نیز شناخته می‌شود عارضه‌ای که در اثر سفت شدن عضلات ناحیه گردن ایجاد شده و باعث چرخش سر کودک به یک طرف می‌گردد، در این حالت حرکات سر و گردن محدود می‌گردد و نیازمند پیگیری پزشکی و درمان است، در صورتی که تورتیکولی در کودکان مادرزادی باشد در همان ماه‌های اول بعد از تولد و در زمانی کودک شروع به کنترل سر خود می‌کند علایم آن قابل تشخیص است.
علائم تورتیکولی در کودکان
با آگاهی از علائم رایج تورتیکولی می‌توان تا حدود زیادی آن را تشخیص داد، از مهمترین علایم این عارضه در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد محدودیت در حرکات سر و گردن کودک
- مشاهده علایم سفتی در عضلات گردن
- کج شدن سر کودک در یک جهت و متمایل شدن شانه به جهت دیگر
- بالاتر بودن یکی از شانه‌های کودک نسبت به شانه دیگر او
- ایجاد تورم در عضلات گردن
- لمس کردن توده کوچک در عضلات گردن کودک
- عدم تقارن در سر و صورت
این علائم می‌تواند در تشخیص تورتیکولی در کودکان کارآمد باشد، پزشک برای تشخیص این عارضه ابتدا شرح حال کودک را به طور کامل بررسی می‌کند، در نوزادان لازم است شرایط بارداری و زایمان نیز ارزیابی گردد، سپس با معاینه فیزیکی سر و گردن کودک میزان و دامنه حرکت گردن کودک را بررسی خواهد کرد، طی معاینات با لمس کردن گردن وجود توده کوچک در عضلات گردن قابل تشخیص است، علاوه بر این صاف بودن یک بخش از سر نیز در این کودکان به دلیل خوابیدن به یک سمت شایع است، برای تشخیص دقیق‌تر نوع تورتیکولی در کودکان از روش‌های دیگری مانند سونوگرافی، اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی نیز استفاده می‌گردد.
علت بیماری تورتیکولی
عوامل مختلفی می‌تواند زمینه‌ساز بروز تورتیکولی گردد، این بیماری ممکن است مادرزادی و یا اکتسابی باشد، تورتیکولی مادرزادی در ماه‌های نخست بعد از تولد قابل تشخیص است، عضلات استرنوکلیدوماستوئید (SCM) دو عضله بزرگ در گردن هستند و نقش آنها اتصال پشت جمجمه به استخوان سینه و ترقوه است، کوتاه شدن یکی از این عضلات SCM در کودکان مبتلا به تورتیکولی باعث کج شدن گردن می‌شود، کوتاه شدن این عضلات ممکن است تحت تاثیر عوامل مختلفی رخ دهد از این جمله می‌توان به نحوه قرار گرفتن جنین در داخل رحم، آسیب دیدن عضلات در حین زایمان، سندرم کلیپل-فیل و وجود ناهنجاری در مهره و استخوان گردن، هماتوم در عضلات گردن کودک و ضخیم شدن غیر نرمال عضلات گردن اشاره کرد.
تورتیکولی اکتسابی نیز تحت عوامل مختلفی مانند تورم در گلو و شل شدن بافت های اطراف ستون فقرات بالای کودک رخ می‌دهد، از دیگر عوامل موثر در این رابطه می‌توان به رفلاکس معده به مری (GERD)، واکنش به برخی از داروهای خاص، وجود بافت اسکار، بروز مشکلات بینایی، آرتریت گردن، سندرم ساندیفر و سندرم گریزل اشاره کرد.
برخی از عوامل دیگر نیز مانند بارداری و زایمان سخت، استفاده از forceps و vacum در زایمان، وزن زیاد در زمان تولد، فشار زیاد به سر و گردن، زایمان با پا و غیره می‌تواند در بروز تورتیکولی در کودکان نقش داشته باشد.
درمان تورتیکولی در کودکان
بسته به شرایط کودک، سن و نوع تورتیکولی در کودکان، روش‌های درمانی موثری وجود دارد، در تورتیکولی مادرزادی تمرینات کششی و فیزیوتراپی یک روش درمانی موثر و کارآمد است، تمرکز این روش‌ها بر افزایش کشش عضلات سفت شده و تقویت عضلات سمت دیگر گردن است و در نتیجه سر در موقعیت صاف قرار خواهد گرفت، کمک گرفتن از فیزیوتراپیست می‌تواند مفید باشد، علاوه بر این تمرینات و حرکات لازم توسط پزشک به والدین آموزش داده می‌شود تا با کودک کار کنند، نحوه در آغوش گرفتن و شیردهی کودک باید به شکلی باشد که تشویق شود سر خود را در جهت مورد نظر حرکت دهد، حین بازی با کودک نیز می‌توان وسایل بازی مورد علاقه او را در جهتی قرار داد تا مجبور به حرکت سر و گردن شود.
تمرینات روی شکم نیز که تحت عنوان Tummy Time شناخته می‌شود نقش موثر در تقویت عضلات گردن و شانه دارند، در صورت عدم پاسخ دهی کافی تمرینات کششی راهکارهای درمانی دیگر نیز وجود دارد، گاهی پزشک تزریق سم بوتولینوم برای شل کردن عضله سفت گردن را توصیه می‌کند، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، بریس‌های گردن، کلاه تورتیکولی، استفاده از گرما و ماساژ درمانی از دیگر راهکارهای درمانی مورد استفاده جهت تورتیکولی در کودکان هستند.
درمان تورتیکولی در کودکان با استفاده از روش جراحی نیز امکان پذیر است، در صورتی که سایر روش‌های درمانی کارآمد نباشد روش جراحی می‌تواند برای اصلاح عضله سفت شده گردن و یا مشکلات موجود در مهره گردن مورد استفاده قرار گیرد، برای انجام این جراحی اغلب تا سن 6 سالگی زمان داده می‌شود.
نگاه کلی به تورتیکولی در کودکان
تورتیکولی در کودکان در اثر عوامل مختلف مادرزادی و یا اکتسابی ایجاد می‌گردد، با مراجعه به موقع به پزشک و تشخیص صحیح آن می‌توان روند درمان را به خوبی طی کرد، استفاده از تمرینات کششی و فیزیوتراپی از موثرترین و کارآمدترین روش‌های درمانی این عارضه هستند، سایر روش‌ها مانند دارو درمانی، تزریق شل کننده‌های عضلانی، جراحی و غیره در صورت نیاز مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
سوالات متداول
این عارضه در کودکان با پیگیری روند درمان به خوبی درمان خواهد شد و جای نگرانی وجود ندارد.
بسته به نوع تورتیکولی و روش‌های درمانی مورد استفاده زمان درمان متغیر خواهد بود، مراجعه زودتر به پزشک و انجام دقیق تمرینات روند درمان کودک را تسریع خواهد کرد.
