پوکی استخوان در کودکان، اگرچه کمتر از بزرگسالان شایع است، اما یک بیماری جدی است که می‌تواند منجر به ضعف استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی در سنین پایین شود. این بیماری، که با کاهش تراکم استخوانی و تخریب بافت استخوانی مشخص می‌شود، می‌تواند تاثیرات جدی بر رشد و فعالیت‌های روزمره فرزند شما داشته باشد. در ادامه این مقاله، به علل، علائم و روش‌های درمان این بیماری در کودکان خواهیم پرداخت.
علت پوکی استخوان در کودکان و نوجوانان
پوکی استخوان در کودکان و نوجوانان یک اختلال نادر اما مهم است که اغلب به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای، مصرف داروهای خاص یا سبک زندگی ناسالم رخ می‌دهد. این بیماری در دوران رشد، زمانی که استخوان‌ها در حال تقویت هستند، می‌تواند منجر به کاهش توده استخوانی و افزایش خطر شکستگی شود. نوعی نادر از پوکی استخوان ایدیوپاتیک نیز وجود دارد که علت آن ناشناخته است و بیشتر در پسران پیش از بلوغ رخ می‌دهد، اما معمولاً در دوران بلوغ بهبود می‌یابد.
برخی از بیماری‌های مرتبط با پوکی استخوان در کودکان شامل آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان، استئوژنز ناقص، دیابت، بیماری‌های کلیوی، پرکاری تیروئید، بیماری التهابی روده، فیبروز کیستیک، بی‌اشتهایی عصبی و سندرم کوشینگ است. همچنین، مصرف داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد تشنج و برخی داروهای شیمی‌درمانی می‌تواند در بروز این مشکل نقش داشته باشد. در نهایت، عواملی نظیر تغذیه نامناسب، کمبود کلسیم و ویتامین D، کم‌تحرکی، ورزش بیش از حد، و مصرف دخانیات و الکل نیز نقش مهمی در بروز این عارضه ایفا می‌کنند.
علائم پوکی استخوان در کودکان
پوکی استخوان در کودکان ممکن است علائم مختلفی داشته باشد که تشخیص زودهنگام آن اهمیت زیادی دارد. شناسایی این علائم می‌تواند به مداخله و درمان به موقع کمک کند.
- شکستگی‌های مکرر: کودکان مبتلا به پوکی استخوان به دلیل ضعیف شدن استخوان‌ها، بیشتر در معرض شکستگی هستند. حتی صدمات جزئی مانند دویدن یا پریدن می‌تواند منجر به شکستگی استخوان‌ها شود، به‌ویژه در مچ دست، لگن و ستون فقرات.
- تاخیر در نقاط عطف حرکتی: پوکی استخوان ممکن است باعث تاخیر در دستیابی به نقاط عطف حرکتی در کودکان شود. مشکلات در راه رفتن، ایستادن یا رسیدن به دیگر مراحل رشد جسمی می‌تواند نشان‌دهنده ضعف در استخوان‌ها و نیاز به ارزیابی پزشکی باشد.
- رشد ضعیف: کودکان مبتلا به پوکی استخوان ممکن است دچار تأخیر در رشد شوند و کوتاه‌تر از هم‌سن‌های خود باشند. این مشکل ممکن است بر قد و بخش‌های اسکلتی خاص تأثیر بگذارد و نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر پزشکی دارد.
- کمر درد: کمردرد مداوم یا مکرر می‌تواند یکی از علائم پوکی استخوان باشد. این درد ممکن است ناشی از شکستگی فشاری در ستون فقرات باشد که می‌تواند کیفیت زندگی کودک را تحت تأثیر قرار دهد و نیاز به درمان فوری دارد.
- تغییرات وضعیتی: پوکی استخوان می‌تواند باعث انحناهای غیرطبیعی در ستون فقرات مانند کیفوز یا گوژپشتی و اسکولیوز شود. این تغییرات می‌توانند تأثیرات منفی بر ظاهر و عملکرد فیزیکی کودک داشته باشند و نیاز به درمان تخصصی دارند.
- مسائل دندانپزشکی: در برخی موارد، پوکی استخوان می‌تواند به مشکلات دندانی منجر شود. پوسیدگی زودهنگام، فرسایش مینای دندان یا از دست دادن دندان‌ها به علت ضعف استخوان فک از علائم پوکی استخوان در کودکان است که باید مورد توجه قرار گیرد.
تشخیص پوکی استخوان در کودکان
تشخیص پوکی استخوان در کودکان و نوجوانان باید توسط بهترین متخصص ارتوپدی کودکان انجام شود. پزشک با بررسی تاریخچه پزشکی کودک و اعضای خانواده و انجام معاینات جسمی، به شناسایی علل احتمالی این بیماری می‌پردازد. آزمایش‌هایی مانند سنجش تراکم استخوان و آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح کلسیم و پتاسیم بدن، در تشخیص این بیماری کمک می‌کنند.
علائم پوکی استخوان در کودکان معمولاً در نواحی کمر، باسن و پا بروز می‌یابند و مشکلاتی چون ناهنجاری‌های ستون فقرات و اختلال در راه رفتن را به همراه دارند. در صورت عدم درمان، استخوان‌ها ضعیف شده و احتمال شکستگی‌های متعدد در آینده افزایش می‌یابد. بنابراین، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع این بیماری برای جلوگیری از مشکلات طولانی‌مدت و بهبود کیفیت زندگی ضروری است.
درمان پوکی استخوان در کودکان و نوجوانان
پوکی استخوان در کودکان با رعایت یکسری نکات قابل کنترل است. تشخیص زودهنگام و داشتن سبک زندگی سالم، نقش کلیدی در بهبود این بیماری دارد. در ادامه، برخی روش‌های مؤثر درمانی را بررسی می‌کنیم.
تغذیه مناسب: رژیم غذایی متعادل که شامل مقادیر کافی کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی باشد، برای رشد و تقویت استخوان ضروری است. مصرف لبنیات، سبزیجات برگ سبز، آجیل، حبوبات، غذاهای غنی‌شده با کلسیم و در صورت نیاز، مکمل‌های تغذیه‌ای، به تأمین این مواد کمک می‌کند.
ورزش و فعالیت بدنی: ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، پریدن و رقصیدن، باعث تقویت استخوان‌ها و افزایش تراکم آن‌ها می‌شود. این فعالیت‌ها باید متناسب با توان کودک باشد و تحت نظارت انجام شود.
درمان دارویی: در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهایی برای تقویت استخوان تجویز کند:
- بیس‌فسفونات‌ها: این داروها از تجزیه استخوان جلوگیری کرده و تراکم آن را افزایش می‌دهند. معمولاً به‌صورت داخل وریدی تجویز شده و نیاز به پایش دقیق دارند.
- کلسی‌تونین: این هورمون از طریق اسپری بینی یا تزریقی تجویز شده و از تحلیل استخوان جلوگیری می‌کند.
- تری‌پاراتید: شکل مصنوعی هورمون پاراتیروئید که موجب تحریک تشکیل استخوان جدید در موارد شدید پوکی استخوان می‌شود.
درمان جایگزین هورمونی: در صورت نقش عوامل هورمونی در بروز پوکی استخوان، ممکن است هورمون رشد یا هورمون‌های جنسی برای بهبود وضعیت استخوان تجویز شود. این درمان بر اساس ارزیابی دقیق پزشکی انجام می‌شود.
فیزیوتراپی: فیزیوتراپی به بهبود قدرت عضلات، تعادل، وضعیت بدنی و کاهش خطر شکستگی کمک می‌کند. همچنین، با افزایش تحرک و کاهش درد، عملکرد کلی کودک را بهبود می‌بخشد.
مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای: درمان بیماری‌های زمینه‌ای نظیر مشکلات غدد درون‌ریز، نفرولوژی یا گوارشی که بر سلامت استخوان اثر می‌گذارند، ضروری است. همکاری تخصصی بین پزشکان مختلف، راهکاری جامع برای کنترل پوکی استخوان ارائه می‌دهد.
نقش ویتامین D و کلسیم: دریافت کافی ویتامین D، که عمدتاً از نور خورشید تأمین می‌شود، در تقویت استخوان‌ها ضروری است. در صورت کمبود، می‌توان از مکمل‌های ویتامین D تحت نظر پزشک استفاده کرد. همچنین، محدود کردن مصرف کافئین در رژیم غذایی کودک توصیه می‌شود.
محافظت کودک در برابر شکستگی های احتمالی: کودکانی که استخوان‌های ضعیف‌تری دارند، در معرض خطر شکستگی هستند. ایجاد محیطی امن در خانه، حذف موانع و آموزش راه‌های پیشگیری از سقوط، به کاهش این خطر کمک می‌کند.
جمع بندی
خوشبختانه پوکی استخوان در کودکان قابل درمان است و موفقیت در درمان آن به شناسایی دقیق علت بستگی دارد. در صورت تشخیص به‌موقع، می‌توان با اصلاح سبک زندگی، تغذیه مناسب و درمان دارویی، روند بیماری را کنترل کرد. معاینات دوره‌ای و آزمایش‌های منظم توسط پزشک نقش مهمی در پیشگیری و تشخیص زودهنگام این بیماری دارند، بنابراین توصیه می‌شود کودکان به‌طور منظم تحت نظارت پزشکی قرار گیرند.
