در رفتگی انگشت دست یکی از آسیب‌های نسبتا رایج است که می‌تواند در جریان فعالیت‌های ورزشی، کارهای روزمره یا حوادث ناگهانی رخ دهد. این اتفاق زمانی می‌افتد که استخوان‌های تشکیل‌دهنده یکی از مفصل‌های انگشت شما، از جای طبیعی خودشان خارج شوند. این جابجایی استخوان‌ها معمولا پارگی یا کشیدگی رباط‌ها، کپسول مفصلی و دیگر بافت‌های نرم اطراف مفصل را به دنبال دارد.
علائم و نشانه‌های اصلی در رفتگی انگشت دست
وقتی انگشت دست دچار دررفتگی می‌شود، علائم مشخصی بروز می‌کنند که توجه به آن‌ها ضروری است. شناخت این نشانه‌ها به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر وضعیت را تشخیص دهید و برای درمان اقدام کنید. مهم‌ترین علائم در رفتگی انگشت دست
عبارتند از:
- درد شدید و ناگهانی: اولین و واضح‌ترین علامت، احساس درد شدید در ناحیه مفصل آسیب‌دیده است. این درد معمولاً بلافاصله پس از آسیب شروع می‌شود و هنگام تلاش برای حرکت دادن انگشت، شدت آن بیشتر می‌شود.
- تورم: ناحیه اطراف مفصل دررفته به سرعت متورم می‌شود. این ورم ناشی از التهاب و خونریزی داخلی در بافت‌های آسیب‌دیده است.
- کبودی: تغییر رنگ پوست و کبودی در اطراف مفصل، یکی دیگر از نشانه‌های شایع است. کبودی به دلیل خونریزی زیر پوستی ناشی از پارگی عروق کوچک اتفاق می‌افتد.
- تغییر شکل واضح مفصل: یکی از مشخص‌ترین علائم، تغییر شکل ظاهری انگشت است. مفصل ممکن است کج به نظر برسد یا انگشت کوتاه‌تر از حالت عادی دیده شود. استخوان‌ها از جای طبیعی خود خارج شده‌اند و این وضعیت ظاهری غیرعادی ایجاد می‌کند.
- ناتوانی در حرکت دادن انگشت: فرد آسیب‌دیده نمی‌تواند انگشت خود را به طور کامل خم یا صاف کند. دامنه حرکتی مفصل به شدت محدود می‌شود و هر تلاشی برای حرکت دادن آن دردناک است.
- احساس ضعف یا بی‌حسی: در برخی موارد، به خصوص اگر آسیب شدید باشد و به اعصاب اطراف مفصل فشار وارد شود، ممکن است فرد در انگشت یا نواحی اطراف آن احساس ضعف، گزگز یا بی‌حسی کند.
مشاهده هر یک از این علائم، به خصوص تغییر شکل واضح مفصل، زنگ خطری است که نشان می‌دهد باید هرچه سریع‌تر به بهترین متخصص ارتوپد مراجعه کنید.
شایع‌ترین دلایل و عوامل خطر در رفتگی انگشت
دررفتگی انگشت معمولاً بر اثر عواملی مانند ضربه مستقیم (مثلاً برخورد توپ در ورزش‌هایی مثل بسکتبال)، افتادن روی دست و قرار گرفتن انگشت در وضعیت نامناسب، خم شدن بیش از حد مفصل به جلو یا عقب، و یا کشیدگی ناگهانی هنگام گرفتن یا کشیدن جسم اتفاق می‌افتد. این شرایط می‌توانند به رباط‌ها و ساختار مفصل آسیب زده و باعث خروج استخوان از محل طبیعی خود شوند.
برخی عوامل احتمال بروز در رفتگی انگشت را افزایش می‌دهند، مانند:
- شرکت در ورزش‌های تماسی: ورزش‌هایی مثل فوتبال، بسکتبال، والیبال، هندبال و ورزش‌های رزمی به دلیل احتمال برخورد و ضربه، خطر دررفتگی انگشت را بالا می‌برند.
- مشاغل خاص: برخی کارهای دستی یا صنعتی که انگشتان در معرض ضربه یا فشار قرار دارند.
- ضعف ساختاری مفاصل: افرادی که به طور ژنتیکی مفاصل شل‌تری دارند (مانند سندرم اهلرز-دانلوس) یا به بیماری‌هایی مثل آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، ممکن است مفاصل ضعیف‌تری داشته باشند که راحت‌تر دچار دررفتگی می‌شوند.
- سابقه دررفتگی قبلی: اگر مفصلی یک بار دچار دررفتگی شود، رباط‌های آن ممکن است ضعیف‌تر شده و احتمال دررفتگی مجدد در آینده بیشتر شود.
بیشتر بخوانید: علائم در رفتگی مچ دست و راه‌های درمان آن
نحوه تشخیص در رفتگی انگشت
تشخیص دقیق در رفتگی انگشت دست توسط پزشک انجام می‌شود. فرایند تشخیص معمولاً شامل مراحل زیر است:
شرح حال و معاینه فیزیکی: پزشک ابتدا درباره چگونگی وقوع آسیب، شدت درد و علائم دیگر از شما سؤال می‌کند. سپس انگشت آسیب‌دیده را به دقت معاینه می‌کند. در معاینه، پزشک به دنبال نشانه‌هایی مثل تورم، کبودی، تغییر شکل ظاهری مفصل، نقاط حساس به لمس و محدودیت در دامنه حرکتی انگشت می‌گردد. پزشک همچنین وضعیت جریان خون و حس عصبی انگشت را بررسی می‌کند تا مطمئن شود آسیب عروقی یا عصبی وجود ندارد.
تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray): گرفتن عکس رادیوگرافی از انگشت آسیب‌دیده تقریبا همیشه برای تایید تشخیص دررفتگی ضروری است. تصاویر اشعه ایکس به وضوح نشان می‌دهند که آیا استخوان‌ها از جای خود خارج شده‌اند یا خیر. علاوه بر این، اشعه ایکس به پزشک کمک می‌کند تا وجود شکستگی‌های احتمالی همراه دررفتگی را بررسی کند، زیرا شکستگی‌ها می‌توانند نحوه درمان را تغییر دهند.
تصویربرداری‌های دیگر (در برخی موارد): در موارد پیچیده‌تر، مثلا اگر شک به آسیب شدید رباط‌ها یا بافت‌های نرم دیگر وجود داشته باشد، یا اگر دررفتگی به راحتی جا نیفتد، ممکن است پزشک از روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تری مانند سی‌تی‌اسکن (CT scan) یا ام‌آر‌آی (MRI) استفاده کند. این روش‌ها جزئیات بیشتری از استخوان‌ها، رباط‌ها و بافت‌های نرم را نشان می‌دهند.
تشخیص دقیق نوع و شدت دررفتگی و همچنین شناسایی آسیب‌های همراه، برای انتخاب بهترین روش درمانی بسیار مهم است.
روش‌های درمان در رفتگی انگشت دست
هدف اصلی درمان، بازگرداندن استخوان‌ها به محل صحیح خود (جا انداختن)، کاهش درد و تورم، بی‌حرکت کردن مفصل برای التیام و سپس بازگرداندن عملکرد طبیعی انگشت است. روش‌های درمانی به دو دسته اصلی غیرجراحی و جراحی تقسیم می‌شوند:
۱. درمان‌های غیرجراحی:
جا انداختن بسته (Closed Reduction): این اولین قدم در درمان بیشتر دررفتگی‌ها است. پزشک به آرامی و مهارت، استخوان‌های دررفته را به جای طبیعی خود بازمی‌گرداند. این کار معمولا پس از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود تا درد کمتری احساس کنید. بسیار مهم است که هرگز خودتان یا فرد غیرمتخصص دیگری سعی در جا انداختن انگشت نکند، زیرا این کار می‌تواند به اعصاب، عروق خونی و رباط‌ها آسیب بیشتری وارد کند.
بی‌حرکت‌سازی (Immobilization): پس از جا انداختن موفقیت‌آمیز، انگشت باید برای مدتی بی‌حرکت نگه داشته شود تا رباط‌ها و بافت‌های آسیب‌دیده فرصت ترمیم پیدا کنند. این کار معمولا به کمک آتل (splint) یا گاهی گچ انجام می‌شود. انگشت کناری سالم هم ممکن است برای حمایت بیشتر، در کنار انگشت آسیب‌دیده آتل‌بندی شود (Buddy Taping). دوره بی‌حرکت‌سازی معمولا حدود ۳ تا ۶ هفته طول می‌کشد، اما بسته به شدت آسیب متفاوت است.
کنترل درد و تورم: استفاده از کمپرس یخ (به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه هر چند ساعت، یخ مستقیم روی پوست نباشد)، بالا نگه داشتن دست بالاتر از سطح قلب و استفاده از داروهای ضد درد و ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن به کاهش درد و ورم کمک می‌کند.
فیزیوتراپی: پس از اتمام دوره بی‌حرکتی و کاهش درد و تورم اولیه، فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در بهبودی کامل دارد. فیزیوتراپیست برنامه‌ای از تمرینات کششی و تقویتی را برای شما طراحی می‌کند تا به تدریج دامنه حرکتی مفصل، قدرت عضلات و عملکرد کلی انگشت را بازیابی کنید. فیزیوتراپی به جلوگیری از خشکی مفصل و بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های عادی کمک می‌کند.
۲. درمان جراحی:
در برخی موارد، درمان غیرجراحی کافی نیست و نیاز به جراحی وجود دارد. موارد نیازمند جراحی عبارتند از:
- عدم موفقیت جا انداختن بسته: گاهی به دلیل گیر کردن بافت نرم (مثل کپسول مفصلی یا تاندون) بین استخوان‌ها، جا انداختن بسته ممکن نیست.
- دررفتگی‌های ناپایدار: اگر مفصل پس از جا انداختن همچنان ناپایدار باشد و به راحتی دوباره در برود.
- پارگی کامل رباط‌های مهم: آسیب شدید به رباط‌ها ممکن است نیاز به ترمیم جراحی داشته باشد.
- دررفتگی باز: دررفتگی‌هایی که پوست پاره شده و استخوان بیرون زده است، همیشه نیاز به جراحی برای تمیز کردن زخم و ترمیم بافت‌ها دارند تا از عفونت جلوگیری شود.
- دررفتگی‌های مزمن (کهنه): اگر از زمان دررفتگی مدت زیادی گذشته باشد، جا انداختن بسته ممکن نیست و نیاز به جراحی است.
در جراحی، پزشک بافت‌های گیر کرده را آزاد می‌کند، رباط‌های پاره‌شده را ترمیم می‌کند، قطعات شکسته استخوان را ثابت می‌کند و مفصل را به وضعیت پایدار برمی‌گرداند. گاهی از پین‌ها یا پیچ‌های کوچکی برای تثبیت موقت یا دائمی استفاده می‌شود. پس از جراحی نیز معمولاً دوره بی‌حرکتی و سپس فیزیوتراپی لازم است.
جمع‌بندی
در رفتگی انگشت دست آسیبی است که نباید آن را نادیده گرفت. این مشکل که با درد شدید، تورم و تغییر شکل مفصل همراه است، نیازمند تشخیص دقیق و درمان فوری توسط پزشک است. روش‌های درمانی از جا انداختن بسته و بی‌حرکتی گرفته تا فیزیوتراپی و در موارد لزوم، جراحی، متغیر هستند.
انجام ندادن درمان یا درمان نادرست می‌تواند به عوارض دائمی مانند خشکی مفصل، درد مزمن یا ناپایداری منجر شود. رعایت احتیاط در فعالیت‌های ورزشی و کاری و استفاده از وسایل محافظتی می‌تواند به پیشگیری از این آسیب کمک کند.
