بیماری روماتیسم کودکان: از تشخیص تا درمان

روماتیسم در کودکان از جمله بیماری‌های التهابی است که با علائم مختلف مانند درد مفاصل، تب و تغییر فعالیت‌های کودک همراه بوده و تاثیرات منفی را بر کیفیت زندگی او بر جای خواهد گذاشت. از این رو نیازمند آگاهی کافی در این رابطه و اقدامات تشخیصی و درمانی لازم است. روماتیسم در کودکان شامل انواع مختلف بوده و با علایم و نشانه‌های متفاوتی بروز خواهد کرد. پزشک با بررسی دقیق علائم و نشانه‌ها می‌تواند بهترین راهکار درمانی را جهت بهبود بیماری ارائه دهد.

روماتیسم در کودکان

آرتریت روماتوئید نوجوانان (Juvenile rheumatoid arthritis) JRA یکی از شایع‌ترین شکل‌های آرتریت بوده و کودکان زیر 16 سال را هدف قرار می‌دهد. این بیماری که با علائمی مانند شکایت از درد مفاصل به همراه گرما و تورم شناخته می‌شود، ممکن است کوتاه مدت بوده و بعد از چند هفته تا چند ماه بهبود یابد. اما در برخی از افراد به شکل مزمن بروز کرده و سال‌ها ادامه خواهد داشت.

علائم این بیماری می‌تواند سبب محدودیت‌های حرکتی در کودکان گشته و کیفیت زندگی او را تحت تاثیر قرار دهد. علاوه بر این ممکن است بر رشد استخوان کودک در حال رشد تاثیراتی را به همراه داشته باشد.

روماتیسم در کودکان نوعی اختلال خود ایمنی بوده و در نتیجه آن؛ سیستم ایمنی به برخی از بافت‌های بدن به عنوان عامل خارجی حمله می‌کند. سیستم ایمنی که نقش دفاع از بدن در برابر عوامل بیماری‌زای خارجی را بر عهده دارد در این بیماری به سلول‌ها و بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند.

انواع روماتیسم در کودکان

انواع مختلفی از روماتیسم در کودکان بسته به علایم بیماری، نواحی درگیر و تعداد مفاصل تحت تاثیر وجود دارد.

الیگوآرتریت (Oligoarthritis)

الیگوآرتریت رایج‌ترین نوع آرتریت در کودکان و نوجوانان است. در این نوع آرتریت 1 تا 4 مفصل تحت تاثیر قرار گرفته و اغلب شامل مفاصل بزرگ مثل زانو، مچ پا و آرنج هستند. این نوع روماتیسم می‌تواند عوارضی مانند التهاب لایه میانی چشم یا یووئیت را به همراه داشته باشد. طبق مطالعات انجام شده این نوع آرتریت در دختران بیشتر از پسران شایع است و ممکن است بعد از گذشت زمان تعداد مفاصل بیشتری را تحت تاثیر قرار دهد.

پلی آرتریت (Polyarthritis)

پلی آرتریت نیز از دیگر انواع رایج روماتیسم آرتریت در کودکان هستند. در این نوع بیماری پنج مفصل و یا بیشتر طی 6 ماه اول درگیر خواهد شد. در پلی آرتریت مفاصل کوچک مثل مفصل دست و پا بیشتر درگیر می‌شود؛ اما مفاصل دیگر مانند زانو، گردن و فک نیزی می‌توانند تحت تاثیر قرار گیرند. این نوع آرتریت اغلب مفاصل یکسانی را در دو طرف بدن درگیر می‌سازد و میزان شیوع بیشتری در بین دختران نسبت به پسران دارد.

آرتریت پسوریاتیک (Psoriatic arthritis)

آرتریت پسوریاتیک در کودکان مبتلا به آرتریت و پسوریازیس مشاهده می‌شود. از علایم این نوع روماتیسم در کودکان می‌توان به راش‌های پوستی قرمز رنگ با برجستگی‌های پوشیده از سلول‌های مرده پوست به رنگ سفید اشاره کرد. از دیگر علائم این بیماری ایجاد تغییراتی در ناخن‌ها به صورت گودی و فرورفتگی و درد، تورم و سفتی مفاصل انگشتان دست و پا است.

آرتریت مرتبط با آنتریت (Enthesitis- related arthritis)

آرتریت مرتبط با آنتریت که تحت عنوان اسپوندیلوآرتروپاتی نیز شناخته می‌شود، بر ستون فقرات، لگن و اندام‌ها (نقاط اتصال تاندون‌ها و رباط‌ها به استخوان) تاثیر می‌گذارد. این نوع آرتریت بیشتر در پسران بالای 7 سال مشاهده می‌شود و می‌تواند با علائمی مانند عوارض چشمی شامل قرمزی و درد چشم همراه باشد.

آرتریت سیستمیک (Systemic arthritis)

این نوع آرتریت نوعی بیماری سیستمیک بوده و بخش‌های مختلف بدن را درگیر می‌کند. علائم این نوع بیماری علاوه بر تورم مفاصل، شامل تب و بثورات پوستی در تنه، بازوها و پاها است. علاوه بر این آرتریت سیستمیک ممکن است اندام‌های داخلی بدن مانند کبد، قلب، طحال و غدد لنفاوی را درگیر کند. میزان شیوع این آرتریت در پسران و دختران تفاوتی نداشته و به ندرت با عوارض چشمی همراه است.

علائم روماتیسم در کودکان

علائم روماتیسم در کودکان بسته به نوع بیماری و تشخیص می‌تواند متفاوت باشد، اما از رایج‌ترین علائم مشاهده شده در این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. درد و حساس شدن مفاصل که اغلب بعد از بیدار شدن از خواب و یا مدتی در یک وضعیت ماندن تشدید می‌شود از علایم بیماری‌های روماتیسمی در نوجوانان و کودکان است. این مشکل می‌تواند باعث لنگیدن کودک هنگام راه رفتن گردد.

2. مفاصل متورم، قرمز و گرم از دیگر نشانه‌های این بیماری است.

3. تب‌هایی که به صورت دوره‌ای تشدید می‌شود

4. راش و علائم پوستی

5. خستگی کلی کودک در نتیجه التهاب و ضعف عمومی

6. عوارض چشمی مانند تاری دید و خشک شدن و قرمزی چشم‌ها

7. از دست دادن اشتها و کاهش وزن

8. تورم غدد لنفاوی

علت روماتیسم در کودکان

علت روماتیسم در کودکان هنوز به طور کامل شناخته نشده و ممکن است بسته به نوع بیماری متفاوت باشد. این عارضه جزء بیماری‌های خود ایمنی محسوب ‌می‌گردد، به طوری که سیستم ایمنی بدن سلول‌های سالم را هدف قرار داده و موادی آزاد می‌سازد که سبب آسیب به آنها می‌گردد.

روماتیسم در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص روماتیسم در کودکان با معاینات فیزیکی و بررسی شرح حال کودک شروع می‌شود. در ادامه روش‌های تشخیصی دیگر به درمانگر کمک خواهد کرد اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری را دریافت کند.

• اشعه ایکس: تصاویری از استخوان‌ها و بافت‌ها و سایر اندام‌ها که با کمک پرتو ایکس تهیه می‌شود
• سی تی اسکن: تصاویر دقیق‌تر و با جزئیات بیشتر از استخوان ها، ماهیچه ها، چربی ها و اندام ها ایجاد می‌کند
• ام آر آی
• اسکن استخوان
• آزمایشات خون

آزمایشات خونی مختلفی برای تشخیص این بیماری کاربرد دارند شامل:

1. آنتی بادی ضد هسته ای (ANA)
2. آزمایش خون سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR)
3. شمارش کامل خون (CBC)
4. پروتئین واکنشی C
5. فاکتور روماتوئید (RF)
6. شمارش گلبول های سفید
7. کراتینین
8. هماتوکریت

عوامل موثر در ابتلا کودکان به روماتیسم

روماتیسم در کودکان از سن شش ماهگی تا 16 سالگی می‌تواند مشاهده شود. این بیماری ممکن است تحت تاثیر عوامل مختلف ژنتیکی و محیطی بروز کند. سوابق ژنتیکی و خانوادگی می‌تواند در ابتلای کودک به این بیماری نقش داشته باشد. علاوه بر این عوامل محیطی، قرار گرفتن در برابر عوامل محرک نیز در بروز آن موثر است.

 درمان روماتیسم در کودکان

راهکارهای درمانی مورد استفاده برای روماتیسم در کودکان وابسته به نوع بیماری، سن کودک و میزان پیشرفت بیماری است. هدف از روش‌های درمانی در این رابطه کنترل درد، کاهش التهابات و افزایش کیفیت زندگی کودک است. برنامه درمانی ترکیبی از داروها، فعالیت‌های بدنی و برنامه تغذیه سالم است.

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): به منظور کاهش درد و کنترل تورم کاربرد داند
• کورتیکواستروئیدها (استروئیدها): در افراد با بیماری گسترده‌تر کارایی داشته و به صورت خوراکی و یا تزریقی استفاده می‌شود.
• داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs): این درمان روماتیسم در کودکان به منظور جلوگیری از تخریب استخوان و مفاصل با سرکوب حمله سیستم ایمنی به مفاصل است.
• عوامل اصلاح کننده بیولوژیکی: این داروها پروتئین‌ها و عوامل ایجاد کننده التهاب را هدف قرار می‌دهند.
• ورزش و فیزیوتراپی و کاردرمانی

نتیجه گیری روماتیسم در کودکان

روماتیسم در کودکان یکی از بیماری‌های التهابی است که می‌تواند با علائم متنوعی فعالیت‌های روزمره کودک را مختل کند. تشخیص به‌موقع و انتخاب راهکارهای درمانی مناسب، نظیر دارو درمانی، فیزیوتراپی، و ورزش، می‌تواند تأثیر بسزایی در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی کودک داشته باشد. همکاری میان بهترین متخصص ارتوپدی کودکان و روماتولوژیست‌های اطفال در ارائه یک رویکرد جامع درمانی بسیار حائز اهمیت است. با بهره‌گیری از دانش تخصصی این پزشکان و پیروی از سبک زندگی سالم، مدیریت این بیماری به‌طور مؤثرتری امکان‌پذیر خواهد بود.